مقالات علمی چگونه تنظیم می گردند؟
مقدمه:
امروزه نوشتن مقاله های علمی، یکی از راههای برقراری ارتباط بین محققان، دانش پژوهان و دانشجویان       می باشد. برای نوشتن یک مقاله مطلوب، قبل از هر چیز، باید به شیوه نگارش مقالات توجه نمود. آشنا بودن با اصول اولیه نگارش، از مهمترین مراحل نوشتن یک مقاله خوب است؛ در اینجا هدف ما از نوشتن این مطلب ، آشنا شدن مخاطبان و دانش پژوهان عزیز با ویژگیهای یک مقاله خوب، و نیز بیان مواردی است که بی توجهی به آنها باعث زیر سؤال رفتن اعتبار علمی نویسنده و نوشته می گردد.
مقاله چیست؟
در فرهنگ لغات فارسی " مقال " به معنی سخن گفتن، گفتگو و گفتار می باشد. و " مقاله " به معنی سخن گفتن، گفتار، سخن، یک قطعه یا یک فصل از یک کتاب و یک مطلب که تحت عنوان معینی نوشته شده باشد،تعریف شده است، و هردو از ریشه قول به معنی گفتن، سخن گفتن، گفتار، سخن و کلام گرفته شده است.(عمید،1371)
در این راستا " مقاله " مطالب مکتوبی را شامل می شود که با هدف و موضوعی خاص در زمینه های علمی، سیاسی،ادبی، فرهنگی و... تدوین و تألیف شده است و از طریق یکی از رسانه ها با مخاطب ارتباط برقرار می کند.
در انگلیسی به " مقاله " Articleیا  Paperگفته می شود. 
ضرورت نوشتن مقاله :
با افزایش سرعت تولید علم در جهان، لزوم وجود منابعی مفید، جامع و کارآمد برای دسترسی سریع و آسان افراد به آخرین دستاوردهای علمی-پژوهشی، ضروری به نظر می رسد. محققان و پژوهشگران نتایج مطالعات خود، و نیز آراء و عقاید خویش را در زمینه های مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، ادبی، علوم پایه، فنی و مهندسی و ... در قالب مقالات علمی، در اختیار دیگر محققان قرار می دهند. بدون تردید یکی از بهترین روشهای انتقال علم و تبادل اطلاعات، نگارش و تألیف مقالات علمی می باشد.افزایش سرعت تولید علم همچنین باعث شده  است که بسیاری از مجلات معتبر جهان به صورت هفتگی منتشر گردند. در دهه گذشته حتی این مجلات سنتی نیز نتوانستند پا به پای سرعت تولید علم پیش بروند ، لذا با انتشار الکترونیکی مجله، همراه یا بدون انتشار سنتی آن، سعی نمودند خود را ارتقاء ببخشند.امروزه یکی از معتبرترین شاخص ها برای ارزیابی یک محقق، تعداد مقالات معتبر علمی می باشد. در این راستا آشنا بودن با اصول نگارش علمی، یکی از مهمترین ابزارهای موفقیت دانش پژوهان و دانشجویان در ارائه مقالات می باشد.

انواع مقاله :
مقاله را می توان به دو طریق طبقه بندی نمود:

1.         طبقه بندی بر اساس هدف نوشتن، که بر این اساس به دو گروه تقسیم می شوند؛ گروه اول مقاله هایی هستند که به منظور ارائه در سمینارهای علمی تألیف و تدوین می شوند. گروه دوم، به منظور چاپ در نشریه ها.

2.         طبقه بندی مقاله ها بر اساس محتوا و شیوه تدوین، بر این اساس مقاله را می توان به شرح زیر تقسیم بندی نمود:

الف)مقاله های ابتکاری یا ابداعی: مقاله هایی هستند که بر مبنای تجربه ها، معلومات، احساسات، افکار و عقاید نویسنده نوشته می شوند. بسیاری از مقاله های ادبی، سیاسی و اجتماعی از این نوع هستند.
ب)مقاله های علمی: این مقاله ها حاصل پژوهش و بررسی علمی نویسنده می باشد، که به دو دسته کلی تقسیم می شوند:

1.         پژوهش های کتابخانه ای که بر اساس منابع مکتوب و چاپ شده موجود در کتابخانه ها و سایر مراکز اطلاع رسانی و علمی انجام و اجرا می شوند.(مقاله های مطالعاتی)

2.         پژوهش های آزمایشی و توصیفی: این پژوهش ها بر اساس یک طرح تحقیقاتی به شکل طرح های پژوهشی، پایان نامه ها و رساله ها انجام می گیرند. (مقاله های علمی-پژوهشی)

     

ویژگیهای کلی یک مقاله خوب:

• از ساختار درست علمی برخوردار باشد.
• فکر یا ایده ای جدید را عرضه نماید.
• نکات دستوری و نوشتاری در آن رعایت شده باشد.
• با زبانی ساده پیام خود را ارائه نماید.
• با مخاطب ارتباطی مؤثر برقرار نماید.

دلایل رد مقالات به طور کلی (Impact Reject    ):

•  نو و بکر نبودن موضوع و عنوان مقاله؛
•  نداشتن پایه و اساس علمی محکم و قابل دفاع؛
•  رعایت نکردن آئین نگارش؛
•  عدم درج منابع مطالعاتی و رعایت نکردن اصول مرجع نگاری؛
•  غیر مرتبط بودن موضوع مقاله با نشریه یا سایتی که مقاله برای آن ارسال می شود؛
•  منطبق نبودن الگوی مقاله با الگوی نشریه؛
•  عدم بیان هدف از انجام مطالعه ، که باعث سردرگمی خواننده می شود؛
•  شرح تحقیقاتی که ارتباط دوری با مطالعه فعلی دارند؛
•  ارسال همزمان مقاله به دو یا چند مجله؛
• آمار نامناسب،ناکامل،توضیحات نارسا؛
• تفسیر بیش از حد نتایج؛
• توضیح ناکافی و نا مناسب ابزارهای به کار رفته؛
• کوچک بودن بیش از حد جامعه آماری؛
• پیچیده و مغلق نویسی؛
• بیان ناکافی مسأله؛
•      ارائه ناقص و نارسای داده ها؛
• جدول ها و شکلهای معیوب؛
• توضیح ناکافی درباره افراد یا موارد مورد مطالعه؛
• نبود چارچوب نظری یا مفهومی برای مطالعه؛
• تفسیر کمتر از حد نتایج و چشم پوشی از برخی نتایج؛
• عدم همخوانی بین عنوان و ماهیت مطالعه؛
• شرح ناکافی یا نادرست روش نمونه گیری؛

• عنوان مقاله، بایدها و نبایدها:

عنوان مقاله به ظاهر چند کلمه بیش نیست، اما یکی از مهمترین عناصر یک مقاله است.که دارای ارزشی غیرقابل تخمین می باشد. چه بسا موضوع مقاله ای مورد علاقه و توجه خواننده باشد، اما به دلیل جذاب نبودن عنوان،  فرد از آن مقاله بگذرد، و یا حتی به دلیل طولانی بودن عنوان، خواندن عنوان را نیز به پایان نرساند. درواقع نویسنده مقاله هنگام انتخاب عنوان باید از دیدگاه سردبیر، خواننده و یا سایر محققین به مقاله خود بنگرد. برای اینکار باید روی پرسش اصلی مطالعه خود متمرکز شد تا خواننده از اصل موضوع آگاه شود.
به طور کلی ویژگیهای یک عنوان ایده ال عبارتند از:

•  ساده، قابل فهم و واضح باشد.
•  اختصاصی باشد.
•  جذاب باشد.
•  دربرگیرنده واژگان کلیدی مربوط به مطالعه باشد.
•  مختصر و جامع باشد.
•  حاوی مخفف و اصطلاحات پیچیده نباشد.
•  کلمات فاقد اضافی و بیهوده باشد.

نکاتی که باید در نگارش عنوان رعایت شوند( بایدها و نبایدها):

•  از به کار بردن علائم اختصاری در عنوان خودداری کنید.( استفاده از برخی مخفف های شایع و معمول ایرادی ندارد. مانند: cm , mm,…    )
•  از به کار بردن کلمات اضافی و بی فایده در عنوان بپرهیزید.
•  در عنوان مقاله باید کمترین علامتگذاری به کار رود. البته استفاده از علامت " دو نقطه " (:) برای استفاده از یک عنوان شرح دهنده بلامانع است.
•  در مورد جمعیت مورد مطالعه، در نظر داشته باشید که اگر جمعیت منحصر به فردی مورد مطالعه قرار گرفته است، یا اساسا مطالعه انجام شده از نوع مبتنی بر جمعیت بوده، و یا اینکه اشاره به جمعیت مورد مطالعه دارای اهمیت خاصی باشد، ذکر آن در عنوان لازم است.در غیر اینصورت اشاره به جمعیت مورد مطالعه ضرورتی ندارد. به همین ترتیب مکان و زمان مطالعه نیز تنها در صورتی در عنوان ظاهر می شوند که واقعا حائز اهمیت باشند.
•  در مورد عنوان اکثر مجلات محدودیتی ذکر می کنند، در این مورد گرچه در راهنمای نویسندگان مجلات مختلف، تفاوتهائی دیده می شود و معمولا از نویسندگان خواسته می شود که طول عنوان بیش از 10 الی15 کلمه نباشد. تردیدی نیست که خواندن عناوین کوتاه،ازخواندن عناوین طولانی راحت تر است اما در عین حال توجه داشته باشید که عناوین بسیار کوتاه ممکن است فاقد اطلاعات مهمی باشد که ذکر آنها در عنوان لازم است. در واقع مفهوم موجز نوشتن، استفاده از حداقل کلمات برای رساندن معنای مورد نظر در حد کافی می باشد.
•  از به کار بردن کلماتی که نشانه تعصب باشند، یا باعث برانگیختن احساسات شوند بپرهیزید.
•  نوع مطالعه باید از روی عنوان قابل درک باشد.