• بحث (Discussion    ) :‌

بحث یکی از اساسی ترین اجزای مقاله پژوهشی می باشد که نگارش آن بر قوه ادراک و استنباط نویسنده استوار است. در این قسمت باید سعی کنید ذهن مخاطب را در مسیری به جریان اندازید که از موضوعات اختصاصی (یافته های خود) آرام آرام به سوی موضوعات عمومی (یافته های قبلی و پذیرفته شده) حرکت کند. بنابراین بحث با بیان یافته های اصلی پژوهش آغاز  و ضمن بیان یافته های قبلی که در مقدمه نیز به آنها اشاره شده، به ارتباط آنها با نتایج فعلی می پردازد و نقاط ضعف و قوت آنها را مورد قضاوت قرار می دهد.
گاهی اوقات بدلیل آنکه نتایج به خودی خود گویا هستند، نویسندگان با این مشکل مواجه می شوند که در قسمت بحث چه چیز جدیدی بر مطلب بیافزایند. باید توجه داشت که در قسمت یافته ها، صرفا‌ً نتایج پژوهش که از درون محاسبات آماری استخراج گردیده است بیان می گردند که عمدتاً شامل یک سری عدد و رقم و عبارات منتج از تحلیلهای آماری است. اما در بحث، این نتایج مورد تفسیر و شرح قرار گرفته، بعد مفهومی و معنایی می یابد و در عین حال در کنار یافته های قبلی مورد مقایسه قرار می گیرد. در واقع در قسمت یافته ها، صرفاً نتایج به نمایش در می آید و معانی و مضامین آنها در بخش بحث ارائه می گردد.
قسمت بحث معمولاً از طولانی ترین قسمتهای مقاله است و نویسنده به شرط آنکه از مسیر منحرف نشود محدودیت حجمی ندارد.
رعایت چند نکته در این قسمت ضروری است:
1- از گفتن اینکه مطالعه شما اولین پژوهشی است که به این نتیجه دست یافته خودداری کنید. در غیر اینصورت بهانة محکمی به دست داوران داده اید تا از مقاله شما خرده بگیرند.
2- نباید برای آنکه مقاله خود را بزرگ و عالی جلوه دهید، شواهد یا مدارک خوب و قدرتمند گذشته را حذف کنید.
3- از این ادعا که بر اساس پژوهش شما و پیشنهادهائی که ارائه کرده اید فواید اقتصادی بزرگی عاید خواهد شد پرهیز نمایید مگر آنکه توانسته باشید با جمع آوری داده های دقیق مالی و تجزیه و تحلیل صحیح این ادعا را ثابت کنید.
4- روش تحقیق مبتنی بر انجام یکسری مشاهدات و یا آزمایشهاست که لزوماً خالی از نقص نیستند. بنابراین در پایان بحث نگویید فرضیات به اثبات رسیده یا نرسیده یا فرضیات ما صحیح و یا غلط بود، استفاده از کلماتی همچون "یافته ها حاکی از آن است که .."یا "داده ها از این فرضیه حمایت می کنند که..."  مناسب تر است.
5- مفاهیم را بیش از آنچه مورد نیاز است و ضرورت دارد توضیح ندهید. این کار خستگی خواننده را در پی دارد.
6- نباید با طرح مسائل حاشیه ای، بحث را دستاویزی برای اثبات علمی بودن پژوهش خود قرار دهید.
7- نتایج غیر قابل انتظار و استثنایی را مخفی نکنید.
8- در بحث به نتایج حاصله رجوع کنید، آنها را شرح دهید و تفسیر کنید اما از تکرار و بازنویسی آنها خودداری کنید.
 

• نتیجه گیری:

ذکر مزیتهای حاصل از پژوهش و کاربردهای تئوری و عملی آن از تأثیرگذارترین بخشهای بحث است که به عنوان نتیجه گیری در پایان آن (معمولاً پاراگراف آخر) ارائه می شود. می توان با در نظر گرفتن بخش     جداگانه ای با عنوان نتیجه گیری پیام نهائی مقاله را در این قسمت بیان نمود. ارائه نظریه و پاسخ به سوال تحقیق دو موضوع مهمی هستند که در اینجا مطرح می گردند. همواره به خاطر داشته باشید که بحث و نتیجه گیری باید در محدوده یافته های پژوهشی شما باشد نه اینکه به چیزی فراتر از آن بپردازد. اینکار تنها ذهن خواننده را مشوش می کند و نهایتاً نتیجه قانع کننده ای به دست وی نخواهد داد. خوانندگان مقالات علمی دنبال نتیجه گیریهای محکم، استوار و تأیید شده با واقعیت می گردند لذا نتیجه گیری باید واضح بیان گردد با این حال در تفسیر نتایج نیز نباید راه افراط را در پیش گرفت. باید خواننده را تا حدی آزاد بگذارید تا خود به سازماندهی ذهنی مفاهیم بپردازد.پس :

• بحث و نتیجه گیری باید در چارچوب و محدوده ی پژوهش انجام گرفته ،باشد.
• نتیجه گیری باید واضح، قاطع و صریح باشد.
• در تفسیر نتایج افراط و اغراق ننمائید.

• ایده ها و پیشنهادها:

در انتهای بحث باید دقیقاً اشاره کنید که به چه تحقیقاتی در این زمینه نیاز است و صرفاً اینکه بگویید « باید مطالعات گسترده تری در این زمینه صورت بگیرد » کافی نیست و نوشته ای کلیشه ای محسوب می گردد.
توصیه ها و پیشنهادهائی که ارائه می شود باید روشن، منطقی و دارای ضرورت لازم باشد تا مخاطبین بدانند واقعاً کدام بخشها نیاز به بررسی و پژوهش دقیق تر دارد. البته نویسنده می تواند مختصراً اشاره کند که تیم تحقیقاتی حاضر نیز به پژوهشهای خود در این زمینه ادامه خواهد داد. هرگز قسمت نتیجه گیری خود را با جملات مبهم و تکرار نتایج به پایان نبرید.
 

• بخش ضمیمه (appendix    )‌

قسمت ضمیمه این فرصت را در اختیار شما قرار می دهد تا بدون آنکه جریان مقاله را قطع نمایید اطلاعاتی هرچند غیر ضروری را که می تواند به روشن ساختن مطلبی در مقاله کمک نماید مطرح کنید. در واقع اطلاعات این قسمت، مکمل یا اضافی محسوب می شوند و ذکر آنها برای درک اصل مقاله لازم نمی باشد.
نمونه هایی از مواردی که ممکن است در بخش ضمائم جای گیرند عبارتند از:
- اطلاعات خام
- نقشه ها
- تصاویر اضافی
- توضیح فرمولها
- برنامه کامپیوتری شخصی برای یک روش خاص
- نام عمومی مواد یا موارد خاصی که در متن مقاله به اختصار به آنها اشاره شده است.
اگر مقاله ای بیش از یک ضمیمه داشته باشد باید به هر یک از ضمیمه ها شماره ای جداگانه که با اعداد رومی مشخص می شود اختصاص یابد .
 

• مراجع و مرجع نگاری:

مرجع نگاری ‌در متون علمی و پژوهشی پدیده ای رایج می باشد. متون علمی اعم از کتاب، انواع مقالات و پایان نامه ها به لحاظ ساختار با هم متفاوتند اما به لحاظ درج مراجع به یکدیگر شباهت دارند. این امر گویای اهمیت آشنایی با اصول مرجع نگاری با توجه به کاربردهای آن است.
رعایت اسلوب صحیح در مرجع نگاری باعث وحدت رویه و سهولت کار خوانندگان جهت دسترسی به مراجع نوشتار مورد نظر می گردد.
از ضرورت نوشتن مرجع می توان به موارد زیر اشاره نمود:
1- امکان بررسی صحت و سقم محتوای نوشتار علمی و اعتبار آن را فراهم می آورد.
2- ذکر مراجع مورد استفاده در متن مقاله لازمه رعایت امانتداری و اخلاق در نگارش علمی است.
در نگارش مراجع نکات زیر را مد نظر داشته باشید:
- در مورد مقاله با تعداد نویسندگان بیشتر از 6 نفر می توان اسم نویسندگان را به صورت مخفف استفاده کرد.
- زمانیکه نویسندگان مقاله هم شخص حقیقی است و هم شخص حقوقی ،ابتدا نام اسامی حقیقی و سپس نام حقوقی ذکر می شود.
-در مورد مقالات غیر انگلیسی، عنوان مقاله در داخل علامت براکت [  ] قرار می گیرد وزبان آن نیز قید می گردد.
- استناد به مقالات ارائه شده در یک همایش که در قالب کتاب مقالات (proceeding    ) توسط دبیرخانه کنگره منتشر می گردد نیز معتبر است البته به لحاظ اعتبار از مجلات، اعتبار کمتری دارد .
- مرجع نگاری در مورد منابع اینترنتی همانند موارد چاپی است اما ذکر آدرس اینترنتی مرجع و زمان دسترسی به آن ضروری است. در این ارجاع ذکر ماه به حروف و روز و سال به عدد می باشد.
http://nursing world.org/AJN/2002/June/waeatch.htm
-در مورد کتاب الکترونیک (E-book  ) آدرس اینترنتی و زمان بازبینی خود را علاوه بر مشخصات کتابشناختی درج کنید.
- برای ارجاع به مقالاتی که جهت چاپ در مجله ای پذیرفته شده اند اما هنوز چاپ نشده اند از عبارت در حال چاپ (in press) استفاده می گردد. مقالاتی که صرفاً برای مجله ارسال شده است تحت عنوان مشاهدات منتشر شده (unpublished observation) ذکر می شوند در مورد اخیر باید مجوز کتبی از نویسنده مقاله دریافت شود.
نکات حساس در مرجع نگاری :
- در مراجع نگاری حتماً اسامی مجلات را به طور اختصاری بنویسید.
- هرگز نوشته و ایده های دیگران را به نام خود تمام نکنید در غیر اینصورت به سرقت علمی (plagiarism) متهم  می شوید.
بسیاری از نویسندگان صرفاً با مطالعه چکیده مقاله از آن به عنوان مرجع استفاده می کنند جهت استفاده از یک مقاله به عنوان مرجع باید متن کامل آن را دیده باشید.